Aşağıda “Tuzla Tersanesi sahibi kim?” sorusunu tarihsel, toplumsal ve ekonomik bağlamlarla ele alan %100 özgün bir blog yazısı bulacaksınız:

—

Tuzla Tersanesi’nin Sahibi Kimdir? — Tarihçi Gözüyle Bir Gemi Sörfü

Geçmişin izlerini takip etmek, bir haritanın silik kıyılarına yeniden hayat vermektir. İstanbul’un doğu yakasında Tuzla Tersaneler Bölgesi’nin doğuşu, kentleşmenin, sanayileşmenin ve denizle kurulan ilişkinin hikâyesini anlatır. Bugün “Tuzla Tersanesi” adıyla anılan yapıların kime ait olduğu sorusu, yalnızca bir mülkiyet meselesi değildir: aynı zamanda bir dönemin paradigmasını, sermayenin yönelimini ve kent ile deniz arasındaki sınırların yeniden çizilmesini gösterir.

“Tuzla Tersanesi” derken aslında genelleştirilmiş bir alanı, içinde birçok tersanenin yer aldığı bir bölgeyi kastederiz. Dolayısıyla soru, “Tuzla’daki öne çıkan tersanelerden hangisinden söz ediyoruz?” şeklinde daralabilir. Yine de halk arasında “Tuzla Tersanesi” dendiğinde genellikle gemi onarım, bakım ve dönüştürme kabiliyeti yüksek büyük tersaneler kastedilir.

Tarihsel Süreç ve Kırılma Noktaları

Tuzla, 1980’lerden itibaren İstanbul’un gemi tersane bölgesi olarak önem kazandı; İstanbul Boğazı girişinde gemilerin bakım ve onarım ihtiyaçlarını karşılayan tesisler burada kümelenmeye başladı. 1990’larda, özel sermaye ile kurulan tersaneler, devletin denizciliğe bakışının liberalleştiği dönemin çocuğudur.

Bir dönem “Tuzla Tersanesi” ifadesi, Kahraman Sadıkoğlu’nun adını da almış “Tuzla Tersanesi (Sadıkoğlu Tersanesi)”yle özdeşleştirildi. Sadıkoğlu, gemi yüzer havuzları, gemi onarım kapasitesi konusundaki yatırımlarıyla sektörde tanındı. Ancak 2000’lerin başında bu tersane, Kıran Holding’e satıldı. [1]

Bununla birlikte günümüzde bu “Tuzla Tersanesi” markası, TK Tuzla Shipyard adıyla tanınmakta; yönetim kurulu başkanlığı Murat Kıran’a aittir. [2] Kıran Holding, TK Tuzla Shipyard’ın kontrolünü ele geçirmiş durumda. [3] Ayrıca, TK Tuzla’nın yan kuruluşu NAVTEK, Kıran Holding çatısı altında faaliyet göstermektedir. [3]

Tersan Grubu’nun da Tuzla’da tamir-onarım yüzünü sürdürdüğü, yeni inşa projelerini ise Yalova tesislerine taşıdığı görülür. [4] Bu, sermayenin mekânsal tercihleri ve ölçek değişimi açısından önemli bir kırılmadır: “Tuzla’daki gemi inşası” fikri, zamanla “Yalova’da büyük yeni inşa hattı” modeline evrildi.

Toplumsal Dönüşümler ve Kent-Tersane İlişkisi

Tuzla tersaneler bölgesi, bir dönem binlerce işçiye ev sahipliği yaptı. Gemi sanayi emek yoğun bir sektördü; çelik işleme, kaynak, boya, mekanik sistemler… Her biri emek gücüne ihtiyaç duyuyordu. Fakat 2000’lerden itibaren küresel rekabet, maliyet baskısı, teknolojik değişim ve çevre düzenlemeleri sektörü dönüştürdü. Küçük ölçekli tersaneler kapanma tehdidiyle karşılaştı, bazıları birleşti, bazıları yapılarını modernize etti.

Bu süreç, bölgeyle kent arasındaki sınırı da değiştirir. Eskiden Tuzla tersaneler bölgesi “uygunsuz sanayi alanı” olarak algılanırken, bugün altyapı baskısı, konutlaşma ve çevresel kaygılar nedeniyle “taşınma planları” gündeme gelir. [5] Tersanelerin İstanbul’un kuzeyine ya da Marmara dışına aktarılması yönünde planlar zaman zaman tartışılır.

Aynı zamanda toplumsal algı da değişti: tersaneler eskiden “kirli, gürültülü, işçi mahalli” olarak görülürken; bugün “stratejik sanayi alanı”, “savunma sanayii temini”, “teknoloji yatırımı merkezi” gibi kimliklerle anılır. Bu, sermaye ile devlet arasındaki dönüşen ideolojik çerçevelerin de bir yansımasıdır.

Günümüzde Mülkiyet ve Sahiplik Durumu

Bugün “Tuzla Tersanesi” denildiğinde yaygın olarak TK Tuzla Shipyard kastedilir. Şirketin üst yönetiminde Murat Kıran yer almakta; dolayısıyla Kıran Holding’in bu alanda güçlü konumu vardır. [2] Öte yandan “Tuzla Tersaneleri” genel alanında çeşitli özel tersaneler (Sedef, Dearsan, Tersan Grubu tesisleri vb.) vardır ve her biri farklı sahibi gruplarla bağlıdır. Örneğin Sedef Tersanesi, 2000 yılından bu yana Turkon Holding’e bağlıdır. [6] Ayrıca, DEARSAN Tersanesi Aziz Yıldırım’a ait şirketlerden biri olarak öne çıkar. [7]

Dolayısıyla “Tuzla Tersanesi sahibidir” demek, aslında belirli bir tesisin sahibi demektir. Halihazırda en yaygın referans noktası olan TK Tuzla ve Kıran Holding ilişkisi, bu alandaki egemen paradigmalar arasında yer alır.

Geçmişten Bugüne Paralellikler ve Düşündürücü Sorular

Geçmişte tersane sermayesi, bölgeyle kent arasındaki sınırları belirlerken; bugün sermaye, teknoloji, altyapı ve çevresel düzenlemeler üzerinden yeniden sınırlar çizmektedir. Tuzla Tersanesi’nin sahibi kimdir sorusu, aslında “kim değer yaratıyor?”, “kim denizi kullanıyor?”, “kimin çıkarı üstün geliyor?” sorularını içerir.

Okuyucuya düşünsel birkaç soru bırakmak isterim:

– Bir tersanenin sahibi, yalnızca sermaye mi, yoksa bölgeyle ilişki geliştiren aktör mü olmalıdır?

– Tersanenin kente taşınması ya da sınırlarının yeniden düzenlenmesi, kimlerin çıkarına olur, kimlerin zararına?

– Kent kimliğiyle sanayi kimliği arasındaki çatışma, gelecekte nasıl evrilir?

– “Tuzla Tersanesi” adı bir marka mıdır yoksa bir bellek mi? Zamanla bu kavram nasıl değişti?

Tuzla tersaneleri, yalnızca gemilerin bakımının yapıldığı yerler değildir; aynı zamanda değişen Türkiye sanayisinin, sermaye akımlarının ve kentin denizle kurduğu ilişkinin canlı bir kesitidir. Bu kesiti anlamak için “sahip kim?” sorusunun ötesine bakmak gerekir — geçmişin izlerini, bugünle kesişen dönüşümleri okumak gerekir.

—

Sources:

[1]: https://www.patronlardunyasi.com/kahraman-sadikoglu-tuzla-tersanesini-kime-satti?utm_source=chatgpt.com “Kahraman Sadıkoğlu Tuzla Tersanesi’ni kime sattı”

[2]: https://tktuzlashipyard.com/en/company/message-from-the-chairman?utm_source=chatgpt.com “TK Tuzla Shipyard”

[3]: https://navtek.net/about/who-we-are?utm_source=chatgpt.com “Who We Are”

[4]: https://tersanshipyard.com/tr/tarihce?utm_source=chatgpt.com “Tarihçe – TERSAN SHIPYARD”

[5]: https://enpopulersorular.com/library/lecture/read/221443-tuzla-tersanesi-tasinacak-mi?utm_source=chatgpt.com “Tuzla tersanesi taşınacak mı? – enpopulersorular.com”

[6]: https://www.sedefshipyard.com/en/kurumsal.aspx?TID=189&utm_source=chatgpt.com “Sedef Shipyard | Turkon Holding”

[7]: https://www.dunya.com/sirketler/aziz-yildirimin-sahibi-oldugu-dearsan-tersanesi-ne-is-yapiyor-faaliyet-alanlari-neler-haberi-759243?utm_source=chatgpt.com “Aziz Yıldırım’ın sahibi olduğu DEARSAN Tersanesi ne iş yapıyor …”