“Kati” nasıl yazılır (TDK)? Hem net, hem samimi bir rehber
Bir WhatsApp tartışmasında “kati” mi, “katî” mi, yoksa “kat’i” mi diye takıldığınız oldu mu? Ben oldum. Dil, günlük hayatta karşımıza çıkan en küçük ayrıntıda bile karakterini gösteriyor; üstelik o küçük ayrıntı, bazen bir cümlenin tonunu bütünüyle değiştiriyor. Hadi gelin, bu çok küçük ama çok etkili yazım meselesini birlikte netleştirelim.
Kısa cevap (merakı gideren bölüm)
TDK’ya göre doğru ve ayırt edici yazım “katî”dir. Çünkü bu sözcük Arapça kökenli bir nispet sıfatıdır ve TDK, nispet “î”sinde düzeltme işaretini (^) korur: askerî, resmî, ilmî… Aynı ilke katî için de geçerlidir. Gündelik yazıda düzeltme işaretini kullanmayanlar “kati” de yazıyor; ancak özellikle resmî ve akademik metinlerde katî tercih edilir. Kat’i (kesme işaretli) ise eski yazım alışkanlığının devamı olup güncel TDK kılavuzunda önerilmez. Katı ise bambaşka bir sözcüktür (“solid”), karıştırmayın.
Dayanaklar: TDK düzeltme işareti kuralı (nispet “î” korunur) ve kesme işaretinin kullanım alanı (genel adlarda kullanılmaz); ayrıca “katı”nın TDK’de farklı bir anlam alanı. :contentReference[oaicite:0]{index=0}
Köken: “kesmek”ten “kesin”e
Katî, Arapça kat‘ (kesmek) kökünden türeyen kat‘î biçiminden gelir; anlamı “kesin, tartışmasız”dır. Türkçeye geçerken Osmanlı yazımındaki kesme işareti ve uzun ünlülerin işaretlenmesi konusu bugüne miras kaldı. Modern yazımda TDK, bu tür sıfatlardaki uzun “î” sesini gerektiğinde şapka ile göstererek hem kökeni hatırlatır hem de katı (sert, solid) ile karışmayı önler. Bu etimolojik arka plan, “katî delil”, “katî hüküm” gibi hukuk ve kamu dili kalıplarına da yansımıştır. :contentReference[oaicite:1]{index=1}
Günümüzdeki yansımalar: Nerede “katî”, nerede “kati”?
- Resmî yazışma, akademik metin, hukuk dili: katî yazın. (Örn. “Katî kanaate dayalı karar verilemez.”) Düzeltme işareti kuralı burada önemlidir. :contentReference[oaicite:2]{index=2}
- Günlük dijital yazışma ve haber dili: Düzeltme işareti çoğu zaman atlanır. Bu, yazımı yanlış kılmaz ama metin tonunu daha “resmî/özenli” olmaktan çıkarır.
- Arama motoru gerçeği: SEO’da her iki biçim de aranır; başlıklarda “kati (katî)” birlikte geçerse eşleşme artar. (Aşağıda SEO önerilerine ayrıca değiniyorum.)
- Kesme işareti (’): TDK’ye göre genel adlarda kullanılmaz; “kat’i” yazımı bu nedenle önerilmez. :contentReference[oaicite:3]{index=3}
En çok yapılan karışmalar (ve hızlı çözümler)
1) Katî ≠ katı
Katî “kesin” demektir; katı ise “sert / maddenin hâli” gibi anlamlar taşır: katı yağ, katı atık. Bu ikisini ayırmak için şapkayı (î) hatırlayın. :contentReference[oaicite:4]{index=4}
2) “Kat kat”, “katbekat”, “katsayı”, “katetmek” derken…
- katsayı bitişik yazılır. (Yanlış: kat sayı) :contentReference[oaicite:5]{index=5}
- katetmek bitişik yazılır. (Yanlış: kat etmek — bazı kaynaklar ayrı yazsa da TDK uygulamasında bitişik kabul edilir.) :contentReference[oaicite:6]{index=6}
- kat kat ayrı yazılır; nicelik ifade eden ikilemedir. (Yazım kılavuzu ilkelerine göre ikilemeler genellikle ayrı yazılır.) :contentReference[oaicite:7]{index=7}
Stil ve bağlama göre tercih: Yazım, anlam ve “ton” ilişkisi
Bir metinde katî yazmak, yalnızca doğru yazımı kovalamanın ötesinde, metne “resmîlik” ve “ciddiyet” tonunu da katar. Akademik bir raporda ya da idari bir tebliğde katîyi görmeyi bekleriz; teknoloji blogunda veya sosyal medyada ise kati sık rastlanan bir sadeleştirmedir. Ancak şu ilkeyi cebinizde tutun: “Katı” ile karışma riski varsa, şapkalı yazım (katî) açık ara daha güvenli ve düzgündür. :contentReference[oaicite:8]{index=8}
Geleceğe kısa bakış: Şapka ile yaşamayı öğrenmek
Mobil klavyeler, hızlı yazma alışkanlıkları ve sadeleşme akımı, düzeltme işaretlerinin günlük kullanımdan çekilmesine yol açıyor. Yine de TDK, özellikle anlam ayrımı ve köken bilgisi gereken yerlerde şapkayı koruyor. Bu yüzden editoryal standartları olan yayınlarda katînin varlığını daha uzun süre göreceğiz; makine düzelticilerinin (otomatik imla) giderek daha iyi şapka önerdiğini de şimdiden hissediyoruz. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
Örneklerle pekiştirelim
- Doğru: “Bu konuda katî bir hükme varmak güç.”
- Doğru (gündelik): “Bu iş kati bitti.”
- Yanlış: “Bu iş katı bitti.” (katı = solid; anlam kayıyor.) :contentReference[oaicite:10]{index=10}
- Yanlış (eski alışkanlık): “kat’i karar” (kesme işareti genel adlarda kullanılmaz). :contentReference[oaicite:11]{index=11}
SEO için hızlı öneriler (WordPress dostu)
- Başlık (H1): “Kati mi, katî mi? TDK’ya göre doğru yazım ve sık yapılan hatalar”
- Ara başlıklar (H2/H3): “Düzeltme işareti (^) ne zaman şart?”, “Katı ile katî farkı”, “Katsayı/katetmek/kat kat yazımı”.
- Anahtar sözcük kümeleri: kati nasıl yazılır, katî mi kati mi, kati TDK, kat’i mi, kati anlamı, düzeltme işareti, TDK yazım kılavuzu.
- Schema ipucu: SSS bölümüne (FAQ) “Kati mi katî mi?”, “Katı ile katî farkı?”, “Katetmek nasıl yazılır?” sorularını ekleyin.
Özet
En güvenli ve TDK ile uyumlu yazım: katî. Gündelik metinde “kati” de görülür; kat’iyi (kesmeli) terk edin; katı ise apayrı bir kelime. Yazım tercihiniz metnin ciddiyet derecesini ve anlaşılırlığını doğrudan etkiler. :contentReference[oaicite:12]{index=12}